Dit jaar wordt het Stadmakerscongres geopend door Patrick van der Klooster (directeur AIR) en wethouder Pex Langenberg.

Rotterdam kent 12.000 verenigingen van eigenaren, dat is 10% van alle VvE’s in Nederland. In deze sessie delen de initiatiefnemers van ‘Rotterdamse VvE’s met Energie’ concrete kansen voor de energietransitie van deze enorme hoeveelheid woningen. Veel van deze gedeelde woningcomplexen zijn namelijk toe aan een opknapbeurt. Hoe kan de stad profiteren van de verduurzaming van deze woongebouwen? Welke stakeholders zijn daarbij belangrijk en hoe kunnen deze netwerken beter op elkaar aansluiten? En hoe maken we van de opgave van verduurzaming van woongebouwen ook een architectonische opgave?

Leer over de werking van Rotterdamse VvE’s met energie en denk mee over de verbinding tussen woningkwaliteit en energietransitie en over concrete kansen om deze urgente opgave te versnellen en op te schalen.

Programma

• Corine Erades en Mimi Slauerhoff lichten toe hoe het collectieve proces van Rotterdamse VvE’s met energie werkt.
• In gesprek over de urgentie van deze opgave, de kansen voor de stad en de manier om te versnellen en op te schalen.

Achtergrond: VvE’s in Rotterdam
Rotterdamse VvE’s met energie wordt gevormd door Mimi Slauerhoff (gedragskundige) en Corine Erades (architect) en wordt uitgevoerd in opdracht van VVE-010, de gemeente Rotterdam en Climate KIC. In deze workshop willen zij hun geleerde lessen delen en de vragen die voortkomen uit de experimenten verder brengen in gesprek met overige partijen in de stad die zich bezighouden met verduurzaming op verschillende schaalniveaus en vanuit verschillende expertises.

Rotterdam bestaat voor 75% uit gestapelde bouw in eigendom van corporaties, vastgoedeigenaren en leden van verenigingen van eigenaren (VvE). Er zijn in Rotterdam 12.000 VvE’s, dat is 10% van het totale aantal VvE’s in Nederland. Een groot deel daarvan is gevestigd in de bestaande (al wat oudere) bouw die behoefte heeft aan een opknapbeurt. VvE’s sparen wel voor onderhoud van hun gebouw maar woningverbetering en verduurzaming van het gebouw vielen tot nu buiten de regelementen waaraan VvE’s (middels de splitsingsakte) gebonden zijn. Verandering in de wetgeving (jan. 2018) en een gunstige energiebesparingslening voor VvE’s (gecombineerd met rijkssubsidie voor VvE’s voor isolatiemaatregelen) geven de VvE’s nu een unieke mogelijkheid om het gebouw een upgrade te geven. Veel eigenaren zijn enthousiast over dat vooruitzicht. In plaats van servicelastenverhoging voor oplopende onderhoudskosten kunnen zij met gelijkblijvende (of redelijke stijging van) woonlasten een aantal wensen (verhelpen van discomfort, levensloopbestendigheid en verbetering van het uiterlijk van het gebouw) realiseren. Energiebesparende maatregelen leveren immers ook weer geld op. Het besluit over welke investeringen de VvE wil doen kan alleen collectief genomen worden, door alle woningeigenaren samen. Vaak is het bezit in de VvE gemengd en is een deel van de appartementen in bezit van een vastgoedeigenaar of corporatie. Rotterdamse VvE’s Met Energie is een programmatische aanpak die VvE’s begeleid in het vaststellen van het optimale pakket van maatregelen dat de VvE (woonlastenneutraal) kan investeren (met vizier op energieneutraal) en de begeleiding van het besluitvormingsproces met alle eigenaren.

Foto: Daniele Varlonga  

Hoe werken we samen aan een gastvrije en aantrekkelijke buitenruimte rond de Maassilo? De omgeving van het iconische complex heeft alle kansen om zich te ontwikkelen tot een bruisende plek aan de Maashaven en een katalysator voor de verdere ontwikkeling van Zuid. Hoe kan de Maashaven de verbinding maken tussen de Kop en het Hart van Zuid? En kan deze plek van betekenis zijn voor de bewoners van omliggende buurten en wijken? Denk mee met het stadlab Maassilo en ga rond de maquette van de haven in gesprek over de bouwstenen voor de toekomst van ‘rondje Maashaven’ en de buitenruimte rond de Maassilo, met onder meer landschapsarchitect Wolbert van Dijk en Teun de Booij (DitisZuid).

Programma
Gedurende het Stadmakerscongres in de ontvangsthal van de Schouwburg.

Achtergrond: stadlab Maassilo
De Maassilo heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot een bruisende plek, beroemd in Rotterdam en ver daarbuiten. Een ‘hotspot’ voor creatief ondernemerschap, strategisch gelegen tussen de ‘Kop’ en het ‘Hart’ van Zuid. Maar wellicht nog relatief onbekend en zelfs onbemind in de directe omgeving. De ambitie van stadlab Maassilo is om ook de buitenruimte te laten bruisen. Een inspirerende, gastvrije en betekenisvolle plek te zijn voor de stad én voor de omliggende buurten. En daarvoor is ook alle aanleiding. De afdeling landschap van de gemeente Rotterdam constateert dat parken en pleinen in de gehele stad maximaal gebruikt worden. En de komende jaren groeit de stad nog stevig door. Er is daarom behoefte aan meer ruimte voor mensen om te recreëren, te verblijven, om elkaar te ontmoeten. Om gezond te bewegen of gewoon even op adem te komen. De stad kijkt daarvoor naar de rivieroevers en stadshavens voor het realiseren van hoogwaardig landschap. De realisatie van een ‘Getijdenpark’ aan de oostelijke kade van de Maashaven is onderdeel van deze zoektocht. Daarnaast heeft het succes van de brug tussen de Wilhelminapier en Katendrecht aangetoond, zoals de Erasmusbrug daarvoor, dat fysieke verbindingen essentieel zijn voor de ontwikkeling van de stad. Een permanent pontje of op termijn zelfs een heuse stadsbrug tussen Katendrecht en Charlois zijn dan ook boeiende perspectieven. Voor partijen in de omgeving van de Maassilo ligt er dan een kans om bij te dragen aan deze ontwikkelingen. Op een manier dat deze ook van betekenis is voor zowel bezoekers als voor de bewoners en ondernemers uit de omliggende buurten. RAAF nam daarom het initiatief tot een stadlab. Met als ambitie om bestaande initiatieven te verbinden én bouwstenen te verzamelen voor de fysieke transformatie op korte en langere termijn van de buitenruimte rond de oostelijke Maashaven. De exploitant van de Maassilo, bedrijven rond de haven, ontwerpers, diverse initiatiefnemers en betrokken ambtenaren denken samen na over de korte en de lange termijn kansen voor dit iconische gebouw en zijn omgeving.

Foto: Willem de Kam

Hoe maak je de verbinding tussen gewone Rotterdammers aan de zelfkant van de maatschappij en iets abstracts als de next economy? Nou gewoon, met kleine stapjes. In Rotterdam West hebben initiatieven die mensen van wijk naar werk kunnen helpen zich verenigd in het netwerk West Practice. Hier, op de grens van de stad (Bospolder Tussendijken) en de haven (M4H Rotterdam innovation District), vinden onwaarschijnlijke partners als een instelling voor dak- en thuislozen en het Erasmus Centre for Entrepreneurship -en alles wat daar tussen zit- een lokaal ecosysteem waar mensen zich stap voor stap verder kunnen ontwikkelen.

Van dakloze tot gemarginaliseerde jongere en verborgen vrouw; iedereen kan zijn eigen pad op weg naar ontwikkeling, empowerment en veerkracht uitstippelen. Deze tour gaat langs een aantal van deze initiatieven op de metrokaart en laat zien hoe je concreet handen en voeten kunt geven aan prototypes van de next society; vertrekken vanuit lokale energie en perspectief, koppelen van initiatieven aan institutionele ambities en het integraal combineren van geldstromen. Wees welkom in het wilde westen! (als je durft)

Programma
10.00 uur Vertrek van Schouwburg

10.30 uur E.V.A. Zelfregiehuis

11.00 uur West Practice

11.00 uur Bouwkeet

12.00 uur Voedseltuin

12.15 uur @Maak

13.00 uur Terug bij de TR Schouwburg

Onder begeleiding van Duy Ngo (West Practice).

In deze sessie worden een aantal Rotterdamse gebiedsontwikkelingen Feyenoord City, de Hofbogen en de hoogbouwzone in de binnenstad onder de loep genomen. Op welke wijze dragen deze gebiedsontwikkelingen bij aan een veerkrachtig Rotterdam? En hoe kan het perspectief van het stadmakerschap hier worden ingebracht? Wat kunnen ze van elkaar leren? Welke rol vervult het publieke domein in deze ontwikkelingen? Wat is de visie op mobiliteit? En op wat voor manier zien we het veelkleurige Rotterdam gerepresenteerd in de plannen en voornemens? Onder leiding van Patrick van der Klooster (directeur AIR) discussiëren stakeholders en andere stadmakers over deze onderwerpen.

Foto: Ossip van Duivenbode

Ga met Marco Stout mee naar de oostelijke binnenstad en ontdek de stadmakerspraktijk van dit wederopbouwgebied van nationaal cultuurhistorisch belang.

Na een korte metrorit neemt Marco je mee vanuit het Oostplein door het gebied. Hier begint de binnenstad van Rotterdam. Centraal in het gebied bezoekt de tour ‘Highstreet’ en Venour. Voorheen gesloten plinten, nu maken deze bedrijfspanden dankzij de betrokken ondernemers een levendig kruispunt in het hart van het Hoogkwartier. Daarna gaat de tour langs Galerie Garage Rotterdam. Beeldschone wederopbouwarchitectuur, kunst en ontmoetingsplek voor culturele uitwisseling, lezing en debat. Via park Achterklooster, waar ondernemers en bewoners samen een kwaliteitsimpuls aan wensen te geven, door naar het imposante Industriegebouw, ontworpen door architect H. Maaskant. Daarna via de karakteristieke expeditiehoven van het gebied, waar kansen liggen voor bijzondere woonkwaliteit, door naar de statushoudersopvang. De bewoners van het Hoogkwartier ontvingen deze nieuwe buren met open armen, maakte portretten en gaven vluchtelingen in een gezicht als welkome mede-burgers. Hoor het verhaal.

Tot slot naar het wereldwijd opererende architectenbureau MVRDV dat zich in 2016 in het gebied vestigde. En rond de tour af met een ‘sneak peak’ van de toekomst van het Hoogkwartier, waar het bureau samen met de stadmakers uit het Hoogkwartier aan werkt. Met metro Blaak op tijd weer terug in de TR Schouwburg voor het middagprogramma om te leren over het Places for People programma, Happy Streets en hoe verder te werken aan onder meer het Hoogkwartier.

Beeld:  Iris van den Broek

Hoe ziet het leven in een inclusieve stad eruit? Kunnen de harde en zachte infrastructuren van Rotterdam ingericht worden om de ambities, talenten en dromen van haar bewoners beter te benutten? Is dit een utopisch idee of zijn er manieren waarop we de stad kunnen hacken? Concrete Blossom gelooft in dat laatste. Op uitnodiging van AIR onderzoekt Concrete Blossom hoe creatieve ondernemers en jonge vernieuwers als stadmakers vanuit de grassroots de stad kunnen transformeren. Samen met partner Metro54 programmeert Concrete Blossom een serie kritische evenementen en online content waarbij deze onderwerpen centraal staan.

In de ochtend van het Stadmakerscongres organiseert Conrete Blossoms vier tours, waaronder:

Decolonising public space: Historisch Delfshaven v.s. modern Rotterdam
Wereldwijd staat Rotterdam bekend als moderne stad. Het narratief van het bombardement en de wederopbouw, afgemaakt met moderne iconen als Rotterdam Centraal Station en de Markthal, is dominant in de citybranding van de stad. Is dit het enige verhaal van Rotterdam? Zeker niet! Maar waar vind je andere narratieven over de stad?

Het vertrekpunt van deze tour door Historisch Delfshaven is de behoefte van bewoners aan verbondenheid met de woonomgeving. Herkenbare specifieke cultuurhistorische elementen in de openbare ruimte van de stad dragen bij aan collectief bewustzijn: “Hier wonen wij!” De meeste Rotterdammers zijn trots op hun stad en de iconen, maar tegelijkertijd is er angst voor vervlakking, anonimisering en vervreemding. Wat doet dat met het gevoel van thuishoren? Wat moet er in onze stad op het gebied van erfgoed veranderen voor een betere balans tussen moderniteit én een inclusieve historische beleving?

Dit programmaonderdeel is in samenwerking met Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst.

In ZOHO gaan woningcorporatie Havensteder en de Gemeente Rotterdam in een tender hun vastgoed verkopen. ZOHO, het gebied rondom de Zomerhofstraat achter de Hofbogen ligt tegen centrum van Rotterdam aan. Sinds 2012 hebben creatieve ondernemers zich gevestigd in het gebied en samen met de eigenaren activiteiten, horeca en experimenten ontwikkeld in het gebied. Zij hebben een netwerk gevormd en hebben waarde toegevoegd aan het gebied. In het najaar van 2017 hebben de gebruikers van het gebied, verenigd in de ZOHOcitizens, de vijf ZOHOprincipes geformuleerd: experimenteel, betrokken, gemixt, duurzaam en verbonden.

Wat zijn deze principes en hoe zorgen we ervoor dat deze principes gerespecteerd worden in de tender? Hoe kunnen Havensteder, gemeente Rotterdam, ontwikkelaars, beleggers en ZOHOcitizens samenwerken met behoud van hun eigen belangen? Is het mogelijk met het oog op ’ik-wil-snel-geld-verdienen’ projectontwikkelaars en ouderwets denkende stedenbouwkundigen een gebied voorzichtig en stap voor stap te ontwikkelen?

Kijk naar het gebied, de ZOHOprincipes en denk mee met de verschillende stakeholders in ZOHO!

Beeld: Erik Gille

Hoe ziet het leven in een inclusieve stad eruit? Kunnen de harde en zachte infrastructuren van Rotterdam ingericht worden om de ambities, talenten en dromen van haar bewoners beter te benutten? Is dit een utopisch idee of zijn er manieren waarop we de stad kunnen hacken? Concrete Blossom gelooft in dat laatste. Op uitnodiging van AIR onderzoekt Concrete Blossom hoe creatieve ondernemers en jonge vernieuwers als stadmakers vanuit de grassroots de stad kunnen transformeren. Samen met partner Metro54 programmeert Concrete Blossom een serie kritische evenementen en online content waarbij deze onderwerpen centraal staan.

In de ochtend van het Stadmakerscongres organiseert Conrete Blossoms vier tours, waaronder:

Wordt Zuid het nieuwe Brooklyn?
Starbucks gaat een vestiging openen op Zuid. Is het einde nabij? Ga in gesprek met zuiderlingen die daar anders over denken en doen. De projectontwikkelaar is dood, lang leve de projectontwikkelaar!

De wijk Feijenoord en omgeving is onderhevig aan gebiedsontwikkeling die in een stroomversnelling lijken te geraken. Dijt het centrum uit of wordt dit een nieuw centrum voor zij die nooit een centrum hebben gekend? Wandel mee langs het kruispunt van vergezichten op Zuid met deze zuiderlingen** die stevige vragen durven stellen en zich op hun eigen manier sterk maken voor een stad waar er plek is voor iedereen.

Hoe ziet het leven in een inclusieve stad eruit? Kunnen de harde en zachte infrastructuren van Rotterdam ingericht worden om de ambities, talenten en dromen van haar bewoners beter te benutten? Is dit een utopisch idee of zijn er manieren waarop we de stad kunnen hacken? Concrete Blossom gelooft in dat laatste. Op uitnodiging van AIR onderzoekt Concrete Blossom hoe creatieve ondernemers en jonge vernieuwers als stadmakers vanuit de grassroots de stad kunnen transformeren. Samen met partner Metro54 programmeert Concrete Blossom een serie kritische evenementen en online content waarbij deze onderwerpen centraal staan.

In de ochtend van het Stadmakerscongres organiseert Conrete Blossoms vier tours, waaronder:

Inclusieve gentrificatie: een bezoek aan Studio Narrative
Grassroots media- en cultuurstartup Studio Narrative illustreert met haar sociaal ondernemende werkwijze hoe regeneratie vanuit multiculturele volkswijken eruitziet. De werkruimte van Studio Narrative is gevestigd in het Oude Westen en is de afgelopen twee jaar uitgegroeid tot een bijzondere publieke en private ruimte. Bewoners vieren er hun verjaardag, kinderen doen er onder begeleiding hun huiswerk en creatief ondernemers houden er kantoor. Temidden van dit alles werkt het team van Studio Narrative er aan haar projecten. Tijdens deze tour onderzoeken de deelnemers welke methodieken achter de organische werkwijze van Studio Narrative schuilgaan. Wat is de kracht van community building in relatie tot gentrificatie? En welke kansen zijn er zijn om deze learning by doing-methode te verstevigen?

Deze sessie geeft inzicht in de experimentele praktijk van stadslabs. Aan de hand van een aantal presentaties, inhoudelijke debatten en VR-excursies blikt het Stimuleringsfonds terug op het ProeftuinNL traject, waarin zij hebben verkend hoe stadslabs zo effectief mogelijk kunnen worden ingezet voor het ontwikkelen van breed gedragen oplossingen voor actuele ruimtelijke en sociaalmaatschappelijk relevante opgaven. Wat kan men van deze lokale, co-operatieve initiatieven en hun activerende aanpak leren? Hoe zijn hun ambities gerelateerd aan die van lokale overheden, corporaties en andere belanghebbende organisaties met een maatschappelijke agenda? Wat is nodig om hierin een volgende stap te maken? En; hoe kan hun effectiviteit worden vergroot?

Moderator van deze sessie is Edwin van Uum (Het Noordzuiden)

Rotterdam maakt een omgevingsvisie. Niet alleen omdat de nieuwe Omgevingswet dit verlangt, maar vooral omdat er behoefte is aan een vernieuwende visie op de groei van de stad. Een visie die richting geeft, nieuwe ontwikkelingen mogelijk maakt en houvast biedt bij verdelingskwesties. De gemeente Rotterdam presenteert samen met Posad Spatial Strategies een nieuwe waarde gedreven benadering met vijf perspectieven: de compacte, circulaire, productieve, gezonde en inclusieve stad.

Hoe verhoudt deze benadering zich tot de ‘Kaart van de Stad’ die in 2015 werd gepresenteerd op het stadmakersconges? Hoe komen de dromen en zorgen van 9.000 Rotterdammers uit Gesprek met de Stad er in terug? En wat betekent deze benadering voor het samen stadmaken in Rotterdam?

Binnen het thema ‘City for Sale’ onderzocht het Architectuur Filmfestival Rotterdam (AFFR) de gevolgen van internationale kapitaalstromen op de samenstelling van de stad en zijn inwoners; gebouwen als investeringsobjecten; architectuur als toeristische trekpleister; en de stad als verdienmodel.

Tijdens deze lokale meet up van VPRO Tegenlicht, naar aanleiding van de uitzending ‘City For Sale’, zijn curator Jord den Hollander, directeur/eigenaar bij Stichting Kito EventsGuido de Groot en directeur Joep Mol van het AFFR te gast, zij gaan in gesprek met moderator Hajo Doorn en het publiek.

Achtergrond: City for Sale
Het Amsterdamse centrum wordt voor de meeste mensen te duur. Het creëert een waterbed-effect voor omliggende wijken. In de Indische Buurt is dat goed zichtbaar, waar bijvoorbeeld de Javastraat zeven jaar geleden nog verpauperd was en belwinkels en criminele praktijken het straatbeeld bepaalden, is deze nu hip & happening. En op een paar groentewinkels na bijna helemaal ‘gegentrificeerd’.

Bewoners, winkeliers, vastgoedontwikkelaars en stedenbouwkundigen analyseren wat de druk op de stad in de praktijk betekent. De gemiddelde vierkante meterprijs schiet omhoog, net zoals de huren. Tegelijkertijd is de wachtlijst voor sociale huurwoningen enorm. Zo krijgen we steden waaruit middenklasse gezinnen verdrongen worden en waar expats, toeristen en studenten de dienst uitmaken. Is de stad over tien jaar nog wel aantrekkelijk en leefbaar of is het een soort decor geworden en hooguit een verdienmachine voor vastgoedontwikkelaars? Is het tij nog te keren en kan de ziel van de stad behouden worden?

De organisatie van de lokale meet up van VPRO Tegenlicht is in handen van ConComCow en Theater Rotterdam, samen met het Architectuur Filmfestival Rotterdam dat dit jaar de stad als commodity centraal stelde.

Hoe ziet het leven in een inclusieve stad eruit? Kunnen de harde en zachte infrastructuren van Rotterdam ingericht worden om de ambities, talenten en dromen van haar bewoners beter te benutten? Is dit een utopisch idee of zijn er manieren waarop we de stad kunnen hacken? Concrete Blossom gelooft in dat laatste.

Op uitnodiging van AIR onderzoekt Concrete Blossom hoe creatieve ondernemers en jonge vernieuwers als stadmakers vanuit de grassroots de stad kunnen transformeren. Samen met partner Metro54 programmeert Concrete Blossom een serie kritische evenementen en online content waarbij deze onderwerpen centraal staan.

In de ochtend van het Stadmakerscongres organiseert Conrete Blossoms vier tours, waaronder:

Emancipate your creativity: met Braenworks in het WTC
De #creativerevolution is aangebroken. Braenworks Academy helpt creatieve ondernemers en kunstenaars business savvy worden. Hoe combineer je het creatieve met het zakelijke? En hoe stap je over obstakels als afwijzing en financiële afhankelijkheid heen? De onwaarschijnlijkste creatieve ondernemersverhalen zijn overal om ons heen te vinden. Tijdens deze excursie neemt Braenworks-oprichter Kevin de Randamie je mee naar het WTC om je kennis te laten maken met een aantal van deze succesverhalen.

Hoe creëer je ruimte door middel van de dialoog? Wat zijn instrumenten voor een niet vrijblijvend stadsgesprek: het organiseren van pacificatie van onderop? Liesbeth Levy – directeur van LOKAAL, centrum voor democratie – verzorgt een workshop waarin deze vraagstukken centraal staan. Leer binnen één uur over de basistechniek en de resultaten van een effectief dialoog over grote stedelijke vraagstukken.

Achtergrond: G1000

Stadsgesprekken, burgertoppen en ‘G1000den’ … de deliberatieve democratie komt op. Burgers kunnen op steeds meer plaatsen op gelijkwaardig niveau meepraten over beslissingen van het bestuur. Maar wat als het over onderwerpen gaat waar verschillende waarden in het geding zijn, zoals recent de naamsverandering van het Rotterdamse Kunstencentrum Witte de With? In zo’n geval is er meer nodig om tot constructieve oplossingen te komen. Dat vraagt zowel van burgers onderling als van burgers en bestuurders om efficiënte en effectieve vormen van dialoog en publiek gesprek.

LOKAAL, centrum voor democratie, heeft met deze opgave in het achterhoofd het initiatief genomen een G1000 te organiseren. Op 1 juli 2017 gingen duizend Rotterdammers met elkaar in gesprek over de vraag: Hoe bewaren we de vrede in de stad? De inzet van deze G1000 was niet om te praten over geveltuinen of hondenpoep, maar om een willekeurige gelote groep van duizend Rotterdammers te laten praten over fundamentele vragen over samen leven in een stad met ruim honderdzeventig nationaliteiten.

De aanslag op het Franse satirische tijdschrift Charlie Hebdo en de spanningen in de Gazastrook zorgden voor emoties in Rotterdam. Doel van de G1000 was pacificatie van onderop; dat burgers met elkaar het gesprek aangaan en de skills ontwikkelen om de vrede in de stad te bewaren. Hoe gevoelige zaken bespreekbaar te maken en schurende vragen serieus te nemen op een manier die mensen niet elkaar zou drijven, maar ruimte tussen mensen mogelijk maakt, was de uitdaging die voorlag.

Gekozen is daarbij voor een combinatie van de socratische dialoog – waarin het elkaar bevragen centraal staat – en een speciale door de TU Delft ontwikkelde tool (MOOD) om complexe maatschappelijke vraagstukken bespreekbaar te maken op zo’n manier dat mensen niet vertellen wat hun belangen zijn, maar wordt ingegaan op onderliggende waarden die door mensen gedeeld worden. De door burgers geformuleerde oplossingen worden zo voorzien van een waardenkompas. Dit zorgt ervoor dat de uitkomsten van een G1000 niet vrijblijvend zijn.

Beeld: Lokaal

Ga onder begeleiding van Arno van Prooijen en Chris van de Meulen via het Maritiem District naar de Oude Haven. Onderweg is er toelichting op de ontwikkelingen van het gebied en op locatie is er een denksessie over de historische werf als hotspot van circulaire maakeconomie.

Oude haven en Maritiem District
Tussen de Blaak en de Maas ligt een stukje Rotterdamse binnenstad waar de oorsprong van de haven nog tastbaar en levendig voelbaar is. Met nieuwe ontwikkelingen op het water en aan de wal strijkt de moderne stad neer in het Maritiem District. Stad en water, historie en toekomst komen hier bij elkaar. In het hart van dit gebied ligt de scheepswerf Koningspoort. Een historische geladen plek waar met oude ambachten én eigentijdse technieken aan het onderhoud van historische schepen wordt gewerkt. Een stukje maakindustrie midden in de stad. De werf kan echter niet op de oude voet verder gaan en dient nadrukkelijker onderdeel te worden van de stad als het toekomst wil hebben in het Maritiem District. Denk mee over hoe deze werf zélf stadsmaker kan zijn, op deze bijzondere plek in hartje stad. Hoe kunnen op deze plek nieuwe verbindingen tot stand komen tussen innovatieve maakindustrie, mobiel erfgoed en een duurzame en circulaire stad? Een tour voor betrokken stadmakers met historisch besef én een open vizier op een circulaire toekomst.

Programma
Ga onder begeleiding van Arno van Prooijen, gemeente Rotterdam, via het Maritiem District naar de Oude Haven. Onderweg is er toelichting op de ontwikkelingen van het gebied en op locatie is er een denksessie over de historische werf als hotspot van circulaire maakeconomie.

Foto: Marc Heeman

Right 2 Challenge is een initiatief voor bewoners die zien dat zaken in hun eigen buurt of wijk beter en efficiënter opgepakt kunnen worden voor hetzelfde geld. Meerdere initiatiefnemers bundelen de krachten en expertises om een challenge in te dienen om zelf taken en budgetten over te nemen. In Rotterdam wordt geëxperimenteerd met dit instrument. Wat zijn de belangrijkste leerpunten van bewoners die werken met de challenge? Hoe ervaart gemeente Rotterdam deze nieuwe manier van werken? Leer van R2C Schepenstraat, van de Samenwerkende IJsselmondse Speeltuinen en van betrokken ambtenaren. De Schepenstraat in Rotterdam is een mooi voorbeeld van een Rotterdams Right 2 Challenge project. Deze straat is verzakt en moet worden opgehoogd waardoor een groot aantal bomen het niet overleeft. De presentatie van de nieuwe inrichting van de straat door de gemeente veroorzaakte onrust. In de straat wonen drie stedenbouwkundigen, een landschapsarchitect en een ingenieur. Samen hebben zij de gemeente uitgedaagd voor het maken van het inrichtingsplan samen met de bewoners.

Programma

• De gemeente Rotterdam en deelnemende initiatiefnemers delen lessen uit de praktijk van R2C.
• Een oefening met de Right 2 Challenge vanuit verschillende rollen en perspectieven.

De gemeente Rotterdam presenteert haar verkenning naar de ruimtelijke condities voor een stad in balans: een inclusieve stad waar mensen elkaar ontmoeten en waar iedereen mee kan doen.

In het eerste deel van Stad in Balans legt Hermineke van Bocksmeer (directeur Sport en Cultuur Gemeente Rotterdam) de Toekomstverkenning Sociaal Domein en de ambities voor Rotterdam en maakt Emile Klep (directeur Stedelijke Inrichting Gemeente Rotterdam) de koppeling met het ruimtelijk domein. Onderdeel van de verkenning is de essaybundel ‘Ruimte voor de stad in balans. Essays over Rotterdam’. Hamit Karakus reikt namens Platform 31 het eerste exemplaar uit en geeft een toelichting op de essaybundel.

Ga in deel twee dieper in op specifieke aspecten van de Stad in Balans en de rol die onder andere onderwijs, voorzieningen en bereikbaarheid hierin kunnen spelen. Deze workshops staan onder leiding van Erik Snel (EUR), Hans Stevens (Vervoersonderneming) en Jeroen Onstenk (Inholland Hogeschool) en Marianne van den Anker.

Ter afsluiting volgt een paneldiscussie met een aantal essayisten, waarin ook de resultaten van de workshops terugkomen. Stadmakers worden daarbij uitgenodigd om de verkenning van de gemeente met elkaar te verdiepen en te bediscussiëren.  Iedereen die wil bijdragen aan een inclusief Rotterdam is welkom!

Op een van de drukste plekken van de stad (per week 35.000 ov-reizigers, 57.000 Rotterdam Ahoy bezoekers en 192.000 bezoekers winkelcentrum Zuidplein) is een grootscheepse gebiedsontwikkeling aan de gang. Een nieuw zwembad, busstation, kunstenpand, congrescentrum, hotel; hier ontstaat een nieuw Hart van Zuid. Maar voorbij de vastgoedoperatie moet dat hart ook gaan kloppen. In dit stadslab laten we in anderhalf uur zien hoe markante verhalen – als drager van emoties, verlangens en dromen – als inspiratie en anker kunnen dienen voor een grotere gebiedsontwikkeling. Dat het op Zuid niet aan verhalen ontbreekt, maar vooralsnog wel aan een podium en verbinding met de toekomst.

Het is grote gebiedsontwikkelingen niet vreemd vooral gestuurd te worden op afspraken gemaakt in aanbestedingscontracten. Op projectmatige wijze wordt in de dagelijkse praktijk gemanaged op tijd, scope en middelen met als resultaat dat er in de dagelijkse realiteit van gebiedsontwikkeling weinig ruimte is voor de zachte kant van het stadsmaken; emotie, omgevingspsychologie, cultuur.

Terwijl cultuur en initiatieven vanuit lokale communities juist sterke ingrediënten zijn bij gebiedsontwikkeling, propageren meerdere stadmakers (Charles Landry Simon Franke, Jeroen Niemans, Jan Rotmans), to name a few. Waarom? Omdat in ons dagelijks leven, emoties onze primaire drijfveren vormen. Ze geven vorm en inhoud aan onze reacties en onze visie op de toekomst. Kom kijken en ervaren hoe deze verhalen emoties oproepen die de hartslag van het gebied kan versterken.

Programma

10:00    Met metro naar Zuidplein

10:25    Tour door het Hart van Zuid in aanbouw

10:45    Ontvangst bij Theater Zuidplein

11:00    Sneak previews van een aantal verhalen van Zuid

11:20    Interactieve discussie over de verbinding tussen cultuur en gebiedsontwikkeling

12:00    Terug naar Noord

Slechts een klein deel van de gebouwde omgeving in de stad is publiek toegankelijk. De initiatiefnemers van ‘POPS.city’ onderzoeken de kansen en de betekenis van ‘privately owned public places’ voor Rotterdam. Zij pleiten voor toegankelijk vastgoed, waarbij de interieurs van de stad de potentie hebben om economische belangen en maatschappelijke behoefte samenbrengen. TomDavid Architecten ontwikkelde samen met de Willem de Kooning Academie de app ‘Open To Public’. Hiermee brachten zij mogelijke POPS in Rotterdam in kaart en startten zij een online debat. Tijdens het Stadmakerscongres geven zij een vervolg aan deze inzet. Een werk- en denksessie op locatie in het WTC Rotterdam.

Met onder meer Wouter Jan Verheul (TU Delft), Angelique van Hienen (managing director WTC Rotterdam), Ina Klaassen (Depot Boijmans van Beuningen) en Steven Manhave (Manhave Vastgoed). Onder leiding van Tom van Odijk (TomDavid Architecten) en Yvonne Rijpers (Vereniging Deltametropool).

Achtergrond: POPS

TomDavid Architecten heeft samen met studenten van de Willem de Kooning Academie de app Open To Public gemaakt met als doel de rol van Privatly Owned Public Spaces (POPS) in kaart te brengen. De app, die is te downloaden via www.pops.city, leidt je door een aantal POPS in Rotterdam en toont daarmee een ander perspectief op de stad. TomDavid ondervroeg meer dan 30 autoriteiten op het gebied van stedebouw, architectuur, sociologie en city marketing. Deze interviews zijn gefilmd en gebundeld in één app, die daarnaast een wandeling langs Rotterdamse POPS maakt. Eén van die POPS is in 2015 door TomDavid Architecten zelf ontwikkeld, in samenwerking met Kraaijvanger. Toen braken zij de gesloten structuur van de Willem de Kooning Academie open, om een publieke Artery door het gebouw te laten slingeren. (Bron: De Architect)

Een werksessie over de ongekende mogelijkheden van het Rotterdamse daklandschap. In de steeds voller wordende stad is het van belang om alle beschikbare ruimte zo optimaal mogelijk te benutten. Stedelijke verdichting in combinatie met leefbaarheid zijn belangrijke aanjagers hiervan. De laatste jaren zijn de Rotterdamse daken en de mogelijkheden ervan steeds meer op de kaart komen te staan. De initiatiefnemers van Rotterdam Bovenstad willen onderzoeken wat het betekent om binnenstedelijke daken te ontwikkelen tot volwaardige plekken waar gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden. Stakeholders en belangstellenden gaan hierover met elkaar in gesprek, onder leiding van Catja Edens, met Yvonne Rijpers en Joep Klabbers, boven op de Rotterdamse binnenstad!

Programma

– Wandeling vanuit TR Schouwburg naar de Joost Banckertsplaats, lift naar het dak.

– Pitches: plannen voor de bovenstad.

– In kleine teams vrij schetsen aan de bovenstad.

– Onder leiding van Catja Edens op zoek naar uitkomsten en nieuw perspectief

– Om 12 uur terug in de ontvangsthal van TR Schouwburg

Foto: Frank Hanswijk

Rotterdam groeit en wordt steeds drukker. Het is een uitdaging om de stad in beweging te houden. Happy Streets is een beweging van verschillende Rotterdammers die zich inzetten voor inclusieve, duurzame mobiliteit en beter gebruik van publieke ruimte. Samen met bewoners, ondernemers en gebruikers worden plannen gemaakt om de straat anders in te richten. Daar blijft het niet bij, met tijdelijke experimenten wordt direct getest of iets werkt. In het Happy Streets paviljoen in Cool-Zuid worden ervaringen uitgewisseld over het co-creatie en co-productie proces van de experimenten. Vervolgens zal de link gelegd worden met de activiteiten van het Stadlab Cool-Zuid waarin wordt werkt aan de lange termijn visie voor dit gebied in de luwte van de binnenstad én aan concrete experimenten voor vergroening van de buitenruimte. Tot slot worden de eerste resultaten van de monitoring van het Happy Streets experiment op de West-Kruiskade (dit vond plaats tussen 5 en 31 oktober jl.) besproken en gedeeld.

Programma

• Start vanuit de Schouwburg: Onder leiding van Happy Streets via de Schiedamse Vest op naar het het Paviljoen. Happy Streets deelt ervaringen van het co-creatie en co-productie proces in Cool-Zuid.
• Lessen vanuit Happy Streets West Kruiskade.
• Met aandacht voor de monitoringsresultaten door Veldacademie, Giuliano Mingardo en DRIFT. Wat is het effect van Happy Streets? Betrokken ondernemers en bewoners delen hun ervaringen.
• Stadlab Cool-Zuid: Presentatie van de publicatie met daarin de resultaten en het toekomstverhaal namens de deelnemende bewoners, ondernemers, instellingen en ontwerpers.
• De tour sluit af met een discussie alvorens op tijd voor de lunch terug te gaan naar de Schouwburg.

Achtergrond: Happy Streets
Het initiatief is ontstaan uit een samenwerking van DRIFT, Street Makers, Street Events en de Gemeente Rotterdam. Samen met bewoners, ondernemers en gebruikers worden plannen gemaakt om de straat anders in te richten. Daar blijft het niet bij, met tijdelijke experimenten wordt direct getest of iets werkt. Zo wordt de stad van morgen vandaag al ervaren. Happy Streets startte met een grootschalig event in en rond het Hoogkwartier en is intussen op tal van plekken in Rotterdam actief. Ook zijn de initiatiefnemers gestart met een analyse van de effecten van Happy Streets. Hiervoor wordt gewerkt met de Veldacademie.

Achtergrond: Stadlab Cool-Zuid
In 2016 startte Stichting Kool het stadlab Baankwartier. Met de aanstaande ontwikkeling van grootschalige wooncomplexen in dit gemengde wederopbouwgebied, zochten de initiatiefnemers samen met de ontwikkelaars, instellingen, ondernemers en bewoners naar kansen die vanuit deze verdichting ontstaan op de korte en de lange termijn. Met het ‘Stadlab Cool-Zuid’ werd deze zoektocht voort gezet. Hoe kan het gebied zich ontwikkelen tot een aantrekkelijk, gezond en inclusief woonmilieu in de luwte van de Rotterdamse binnenstad? En hoe kunnen experimenten in de openbare ruimte hier op de korte termijn aan bijdragen? Beide stadlabs zijn afgerond met een verbindend toekomstverhaal. Baankwartier presenteerde dit met een debat op het Stadmakerscongres van 2016, Cool-Zuid presenteert deze publicatie tijdens deze tour naar het gebied.

De wereld staat aan de vooravond van een mobiliteitstransitie: Parijs, London, New York en Mexico City verbannen allemaal de auto uit het centrum. Om deze mobiliteitstransitie te markeren, organiseert Bureau B+B een nieuw festival; Nacht van de Straat. In april 2018 sluiten zij de meest vervuilende straat van Rotterdam – de tunneltraverse ‘s-Gravendijkwal – af voor autoverkeer. De initiatiefnemers nemen 12 uur de tijd om samen met het publiek de lege tunnel te herontdekken en de dialoog over de toekomst van de straat aan te gaan. Tijdens het Stadmakerscongres gaan zij alvast met op onderzoek uit!

Programma
Onder begeleiding van Mascha Onderwater (Bureau B+B) een tour rond de Tunneltraverse en discussie op locatie over de toekomst van deze plek en van de mobiliteit in Rotterdam.

Foto: Frank Hanswijk

Achtergrond: De auto en de stad
Het is tijd om de ruimtelijke rol van stadstraten onder de loep te nemen. In de jaren 50 maakte de auto zijn entree in de binnenstad. Brede elegante boulevards veranderden in pulserende verkeersaders en het publieke domein werd teruggedrongen tot de breedte van de stoep. De stad zucht onder luchtvervuiling. Hoewel er volop kansen bestaan voor een toekomstbestendige en gezonde stad, verloopt deze langzame shift niet zonder slag of stoot. Er bestaat een ambivalente haat-liefde verhouding tussen de auto en de stad. De auto zit diep geworteld in onze maatschappij en wekt al snel heftige emoties op.

Achtergrond: De tunneltraverse ‘s-Gravendijkwal
De tunneltraverse en de Maastunnel brachten in de jaren dertig een ongekende innovatie naar Nederland; een ontworpen route voor automobilisten, waarmee auto’s op hoge snelheid de stad konden doorkruisten. De tunneltraverse is een monument voor de automobilist en voor de ambities van Rotterdam, zo schreef Paul Meurs in de cultuurhistorische verkenning. De oudste stadssnelweg van Nederland is een zeldzaam restant van de vooroorlogse automobiele vormgeving en daarom een Rijksmonument. Tegelijkertijd is Rotterdam de stad met de slechtste luchtkwaliteit van Nederland en de ’s-Gravendijkwal is de meest vervuilende straat van Rotterdam. Diverse actiegroepen en bewonersorganisaties strijden tegen het ‘verkeersriool’ of de ’s Gravendijkwalm’ zoals het uit de gratie geraakte icoon nu wordt genoemd. Nu de Maastunnel twee jaar dicht is voor groot onderhoud is het ook tijd de discussie over de toekomst van deze stadssnelweg aan te gaan.

Achtergrond: Nacht van de straat
Tijdens de Nacht van de Straat onderzoeken de initiatiefnemers welke kansen er zijn voor de tunneltraverse ‘s-Gravendijkwal. Het festival presenteert een programma waarin de betekenis en de toekomst van de straat vanuit verschillende invalshoeken wordt belicht. We willen het perspectief dat het publiek heeft op de tunneltraverse laten kantelen. We willen draagvlak creëren voor nieuwe toekomstperspectieven. Het festival is een mix van research by making, feestelijke verkenning, dialoog en vooral een test site voor nieuwe experimenten.

Speciale openstelling voor bezoekers van het Stadmakerscongres op 10 november tussen 10:00 uur en 17.00 uur. De kunstenaar is aanwezig vanaf 15.00 uur.

In 2002 en 2003 verbleef fotografe Annette Kisling als artist-in-residence een jaar in Rotterdam. Zij stuitte op een rijkgeschakeerde en levendige stad. De fotografe was met name gefascineerd door het heterogene, zowel contrastrijke als terughoudende karakter van de architectuur. Er ontstaan meerdere fotoreeksen die verschillende gebieden binnen Rotterdam portretteren.

Jaren later keert Annette Kisling terug in Rotterdam. De stad is in de tussentijd sterk veranderd. De diversiteit is gebleven maar er is exclusiviteit aan toegevoegd. Rotterdam koestert z’n heterogene structuur maar tegelijkertijd bepalen concurrentie, verdichting en opwaardering het stadsbeeld. Anno 2017 treft Annette Kisling een stad aan die voor een groot deel door economisering gekenmerkt wordt.

Om de veranderde stedelijke situatie fotografisch te interpreteren en vast te houden bezoekt Annette Kisling opnieuw de gebieden die in haar eerdere fotoreeksen het motief vormden. Daarnaast schuwt zij het niet om enige van de bouwwerken die Rotterdam duidelijk een ander imago verschaffen zoals bijvoorbeeld De Rotterdam en de Markthal tot onderwerp te nemen.

Tijdens drie werkperiodes van een week in April, Mei en Augustus 2017 is een omvangrijke serie werken ontstaan, met een open begin en eind, die de complexe gelaagdheid van de stad vanuit het perspectief van de fotografe weerspiegelt.

De fotografe Annette Kisling woont in Berlijn en Leipzig. Na haar opleiding aan de Kunstacademien in Kassel, Offenbach en Hamburg verbleef ze langere tijd in Zürich, Rotterdam, Paris, Marfa (Texa), Venedig en Bangalore (India). In fotoreeksen beschrijft ze haar ervaringen met de architectuur die haar omgeeft. Haar focus ligt daarbij onder andere op de modernistische architectuur van de 20de eeuw. Sinds 2009 is Annette Kisling professor voor fotografie aan de Hochschule für Grafik und Buchkunst Leipzig.

Beeld: Annette Kisling

Deze inspiratiesessie vormt de aftrap van een dagvullende ontwerpworkshop die in de hal van het Stadmakerscongres zal plaatsvinden. Onderwerp is ontwerpen voor de inclusieve stad. In een panelgesprek onder leiding van Otto Trienekens (Veldacademie) worden met Ralf Pasel (TU Berlin), Floris Alkemade (Rijksbouwmeester), Ralph Boch (Hans Sauer Stiftung), Margot Hols (SHS Delft) en Bob Janse (Laurens Wonen) het belang van deze opgave en inspirerende voorbeelden uit binnen- en buitenland besproken. Er is een groeiende behoefte aan betaalbare, tijdelijke huisvesting voor verschillende doelgroepen: vluchtelingen, studenten of mensen die door een persoonlijke crisis tijdelijk opgevangen moeten worden. Kan ontwerpkracht eraan bijdragen dat zo’n woning meer is dan onderdak? Kan ontmoeting en uitwisseling gestimuleerd worden om zo bij te dragen aan de integratie van deze doelgroepen? De studenten zullen gedurende de dag ontwerpen aan de inrichting van een buurthuiskamer in Delft. Het ontwerp dat aan het eind van de dag gepresenteerd wordt zullen ze eind november ook daadwerkelijke realiseren.

Moderator: Otto Trienekens, oprichter Veldacademie.

Sprekers:

• Ralf Pasel, professor TU Berlin
• Ralph Boch, voorzitter Hans Sauer Stiftung in München
• Floris Alkemade, Rijksbouwmeester
• Margot Hols, voorzitter van SHS Delft
• Bob Janse, locatiemanager Samen & Anders – Laurens Wonen

In 2016 is op het Stadmakerscongres het Rotterdams Woongenootschap gelanceerd. Waar staat dit initiatief een jaar later? Deze sessie start met een inspirerende lezing van het Nederlands-Zwitserse Van de Wetering Atelier für Städtebau over de praktijk van Genossenschaften in Zürich. Het Rotterdams Woongenootschap is een coöperatieve vereniging, geïnspireerd op dit Zwitserse model. Het betreft een woonvorm tussen huur en koop in. In samenspraak met haar leden wil het Rotterdams Woongenootschap (betaalbare) woningen en appartementen bouwen, onderhouden en verhuren in de centrale wijken van Rotterdam. Hierdoor kan een hoge ontwerp-, bouw- en woonkwaliteit bereikt worden. Het initiatief richt zich vooral op gezinnen, starters en ouderen én op plezierig samen wonen!

In september 2015 begon Nico Haasbroek dagelijks door zijn buurt te wandelen en erover te bloggen. Hij gaf zichzelf 100 dagen de tijd om als nauwkeurig observator (maar ook positieve bemoeial) zijn eigen Middelland, gelegen in Rotterdam-West, beter te leren kennen en gelijktijdig een interessant buurtexperiment op de voet te volgen. Dat experiment voltrekt zich onder de naam ‘Mooi Mooier Middelland’ en is een zogenaamde ‘co-creatie’ tussen bewoners en gemeente. Daar wilde Haasbroek het zijne van weten, dus ging hij op pad: de Middellandman was geboren. Haasbroek is na vele journalistieke omzwervingen terug bij de basis, zijn eigen buurt, met aftands analoog opnameapparaatje in de hand. Het project ‘de Middellandman’ groeide uit tot iets groters, inclusief buurttalkshows, een tv-serie, en een cursus over de vraag hoe je een buurt kan veranderen en verbeteren, gegeven aan de Rotterdamse Volksuniversiteit.

Uit de vele verhalen ontstond een boek waaruit vele wijken in Nederland inspiratie kunnen putten, en een must voor stadmakers, wijkambtenaren en actieve bewoners die bezig zijn met leefbaarheid en transitie in stedelijke gebieden. De Middellandman gaat erover in gesprek op het Stadmakerscongres.

Achtergrond: Nico Haasbroek
Nico Haasbroek gaf als journalist leiding aan het NOS-journaal en RTV Rijnmond. Op vele manieren heeft hij zich met het leven in de stad bezig gehouden. Sprekende voorbeelden daarvan zijn de VPRO radio-serie over de Haagse Schilderswijk (1971), zijn activiteiten met café club Math op een moeilijke plek in Rotterdam West (2003) en de redactie van het boek Handel Dapper over succesvol buurtverzet in Deventer (2015). Op het Stadmakerscongres van 2016 was Haasbroek een van de centrale gasten tijdens het gesprek over Mooi Mooier Middelland. Centraal stond het experimentele ‘model Middelland’ waarbij via co-creatie en participatie gewerkt wordt aan een buurtbegroting, -visie en –uitvoeringsplan.

Stadsontwikkeling Gemeente Rotterdam gaat in gesprek over opgaven en mogelijkheden van het gebied tussen Blaak en Feyenoord City. De gemeente Rotterdam en stedenbouwkundig bureau MUST zijn een ontwerpend onderzoek gestart naar de bereikbaarheid en de ontwikkelpotentie van deze as. Drie ruimtelijke concepten brengen de opgaven en mogelijkheden in beeld: ‘Metropool aan de Maas’, ‘Levendige Lanenstad’ en ‘Buurten met een Smoel’. Aan Rotterdamse stadmakers de vraag: aan welke stad van de toekomst willen we gezamenlijk werken en hoe kan de ‘Willems-as’ daaraan het beste bijdragen?

Van de bewoners van Rotterdam Zuid fietst 50% nooit. De initiatiefnemers van ‘Fietsen op Zuid’ proberen dat te veranderen door te bouwen aan een fietscultuur die meteen bijdraagt aan de gezondheid, de inclusiviteit en de lokale economie van Zuid. Onder leiding van mede-initiator en voormalig Fietsersbond-directeur Hugo van der Steenhoven deelt Fietsen op Zuid op het Stadsmakerscongres lessen en ervaringen. Ga in gesprek over de volgende stap in het tegengaan van vervoersarmoede en het versterken van een fietscultuur voor iedereen.

Programma
– Hugo van der Steenhoven en Rob van der Bijl delen hun deelconclusies over hun onderzoek naar vervoersarmoede in de vier grote steden.
– Sarah Rach (DRIFT) gaat in op de wijkaanpak van Fietsen op Zuid en wat succes- en faalfactoren zijn.
– Cemile Sezer (Sezer voor Diversiteit, o.v.b.) vertelt over hoe fietslessen bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van vrouwen op Zuid.
– Patrick Beck gaat in op de landelijke discussie over vervoersarmoede en het belang van onderzoek.

Achtergrond: Vervoersarmoede
Te weinig toegang tot goede vervoersopties kan het voor mensen moeilijker maken om werk te vinden. Maar ook om onderwijs te volgen of om aan sociale bezigheden deel te nemen. Met name vrouwen en kinderen krijgen zo minder kansen. Dit probleem wordt ‘Vervoersarmoede’ genoemd. Belangrijkste oorzaken zijn een gebrek aan geld om te reizen of een gebrek aan toegang tot vervoer en goede verbindingen in de directe omgeving. Fietsen op Zuid werkt onder andere aan de toename van sociale mobiliteit door het oplossen van deze vervoersarmoede, het versterken van de lokale economie door het bevorderen van vakmanschap en ondernemerschap en het verbeteren van de sociale gezondheid en veiligheid door het creëren van een veilige, gezonde, inclusieve publieke ruimte. De fiets is het perfecte middel om Rotterdam-Zuid in beweging te houden!

Foto: Willem de Kam

De Groene Connectie is een coalitie van maatschappelijke initiatieven die sociale doelen verwezenlijken door samen te bouwen aan een lintpark van acht kilometer langs voormalige spoorwegen en de singels van Delfshaven. De Groene Connectie verbindt het Essenburgpark via de Spoordijk, het Dakpark, de Voedseltuin, de Tuin op de Pier met Singeldingen aan de Heemraadssingel. Plekken langs deze route krijgen betekenis in de hoofden van mensen doordat ze er tuinieren, koken, eten en wandelen. Mensen langs de zijlijn vinden er een weg terug naar de maatschappij en er groeit nieuwe stadsnatuur.

Het stadlab brengt een combinatie van mogelijke stakeholders, initiatiefnemers, ontwerpers en externe deskundigen bij elkaar om de integrale potentie van de Groene Connectie te onderzoeken te versterken. Hoe verzilveren we de kansen op het gebied van gezondheid, welzijn, woningbouw, sociale cohesie, onderwijs, cultuurhistorie, ecologie, sport en ruimtelijke inrichting? En: kan de integrale potentie van de Groene Connectie dienen als pilot en proeftuin dienen voor de nieuwe omgevingsvisie?

In deze workshop maak je kennis met de LAB-kit. Voor het project URB@Exp zijn stadlabs in diverse Europese steden onderzocht. Op basis van deze inzichten zijn richtlijnen voor stadslabs ontwikkeld, die vervolgens het vertrekpunt vormden voor het ontwerpen van een LAB-kit. Deze kit kun je gebruiken om je eigen stadslab te ontwerpen. Of, als je al een lab in werking hebt, de werking en opzet ervan te evalueren. Het is een tool die co-creatie en het wederzijds leren stimuleert. Christian Scholl (ICIS/Universiteit Maastricht) en Nicole Rijkens (ICIS/Universiteit Maastricht en Pantopicon) laten je actief kennismaken met de kit, waarbij je samen met andere deelnemers aan de slag gaat.

Workshop begeleiders: Nicole Rijkens-Klomp (ICIS/Universiteit Maastricht en Pantopicon) en Christian Scholl (ICIS/Universiteit Maastricht)

De gemeente Rotterdam verkent de ruimtelijke condities voor een stad in balans: een inclusieve stad waar mensen elkaar ontmoeten en waar iedereen mee kan doen. In een panel discussie vraagt de gemeente aan experts om een reflectie te geven op aspecten uit deze verkenning en de essaybundel ‘Ruimte voor de stad in balans. Essays over Rotterdam’.

Overzicht van panelleden volgt binnenkort. 

Foto: Fred Ernst

Met een aantal inspirerende presentaties en inhoudelijke debatten onder leiding van Erna van Holland (directeur COB-WEB advies voor stedelijke vernieuwing en lector Gebiedsontwikkeling MUAD) verkent het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie de rol van ontwerp in de ruimtelijke ontwikkeling van de stad. Op welke manier kunnen ontwerpers bijdragen aan het verkennen en aanpakken van grote maatschappelijke opgaven? Welke onderzoeksmethodieken gebruiken zij, hoe worden stakeholders betrokken en hoe geven zij het proces vorm? Welke rol kunnen ontwerpers spelen in het verkennen van ruimtelijke en maatschappelijke scenario’s en beleidsopties?

In deze sessie van ‘Ontwerpen aan de stad’ staat ‘Wonen in een inclusieve stad’ centraal.

Programma

• Een stad van komen en gaan: Is migratie een tijdelijk fenomeen? Wat zijn de invloeden van migratie in de ruimtelijke ontwikkeling van de steden en regio’s in Nederland? Hoe ziet de ideale stad van komen en gaan eruit? Door Annuska Pronkhorst (Crimson).
• Gebouwd water – water als motor voor stedelijke vernieuwing: De verwachting is dat wateroverlast in de stad als gevolg van klimaatverandering zal toenemen. De maatregelen die de overheid daartegen neemt zijn vooralsnog gericht op het publieke domein, terwijl de regen voor de helft op privaat domein valt. Op welke manier kunnen oplossingen voor wateropgave in de oude stadswijken bijdragen aan de sociale en ruimtelijke verbetering van deze wijken? Hoe kan wateropgave als aanleiding fungeren om sociale cohesie in deze wijken te vergroten? Door Lex van Duedekom (LEX-Architecten).
• Referent: Lada Hrsak (Bureau LADA en Docent Academie van Bouwkunst Amsterdam)
• Debat: Op welke manier kunnen bewoners actief worden betrokken in de vormgeving van hun stad? Hoe kunnen ontwerpers een rol spelen in het verbinden van bewoners en daarmee bijdragen aan een inclusieve stad?Hoe behouden we onze steden als inclusieve steden? En hoe voorkomen we segregatie op de woningmarkt in de tijden van snelle economische groei?

Beeld: Crimson

Samen de stad maken, hoe doe je dat? Initiatieven van onderop vormen samen een belangrijke groep van mensen die bijdragen aan het maken van de stad. Ze geven de stad vorm maar dragen ook bij aan een diversiteit van oplossingen. Hoe kunnen deze groepen mensen en de gemeente nu beter samenwerken?

Verschillende soorten gereedschap om samen de stad te maken zullen centraal staan in deze workshop. Opzoek naar het nieuwe ambacht van het ‘stadmaken’ in Rotterdam. De basis hiervoor is het onderzoek dat binnen het project ‘Participatory City Making’ is gedaan door Drift, TU Delft en de Hogeschool Rotterdam.

Jotte de Koning, Berit Piepgras en Emma Puerari zullen de sessie leiden en de discussie met betrokken stadmakers voeren over de verschillende mogelijkheden van het nieuwe ambacht van ‘stadmaken’ in Rotterdam.

Een circulaire en energieneutrale stad worden? Dat vraagt complexe systemische veranderingen. Maar wat betekent dit voor de alledaagse leefwereld van Rotterdammers? Hoe kunnen stadmakers via hun afval bijdragen aan een circulaire stad? Hoe kunnen we de energietransitie ter hand nemen in buurten en wijken? Het blijken belangrijke vragen wanneer je Rotterdammers vraagt naar hun visie op de stad in 2037.

En dat is precies wat het stadsbestuur deed met het Gesprek met de Stad. Ruim 9.000 Rotterdammers vertelde hun Verhaal van de Stad. Voor de gemeente Rotterdam en iedereen die bijdroeg was het een avontuurlijke reis met veel inspirerende verhalen. Soms werden zorgelijke beelden geuit, veel vaker kwamen positieve reacties en zagen Rotterdammers kansen. Met die zorgen en kansen wil het stadsbestuur ook weer verder. Op het Stadmakerscongres wordt de handschoen opgepakt met oog op deze twee belangrijke opgaven.

Jeroen Niemans (Ruimtevolk) en Beitske Boonstra (BecomingPlanner) gaan in gesprek met gasten en het publiek en opzoek naar de volgende stap voor het stadmaken. Welke verandering heeft plaatsgevonden in het samenwerken aan de stad? Welke initiatieven, personen en schurende kwesties zijn hiervoor illustratief? Welke instrumenten zijn effectief gebleken? Hoe kunnen netwerken en systemen beter op elkaar betrokken worden? Lukt het om tijdelijke initiatieven te bestendigen? Er is hierbij ruim aandacht voor stadlabs, de Right to Challenge, de Omgevingsvisie en het Verhaal van de Stad.

Programma
Vanaf 13.00 uur
– Tale of two cities: Rotterdam en Utrecht
Over de schurende Politiek van het Stadmaken. Frans Soeterbroek en Robbert de Vrieze vergelijken de stadmakerspraktijken van Utrecht en Rotterdam. In gesprek met moderatoren Beitske Boonstra en Jeroen Niemans gaan zij op zoek naar manieren om de stadmakerspraktijk in de werkprocessen en –culturen van institutionele partijen te krijgen. Wat kunnen de twee steden daarbij van elkaar leren? Hoe kregen de Utrechtse Ruimtemakers een vergaande motie over samen stad maken aangenomen in de gemeenteraad en werken ze er zelf aan om die motie tot leven te wekken ? En wat zijn de drijvende krachten achter de fijnmazige stadsmakersstructuur van opzoomeren, bewonersparticpatiefondsen en CityLab010 in Rotterdam?

– PuntKomma
In gesprek met Hugo Bongers over de stadmaken-special van PuntKomma, Rotterdamse stadlabs en zijn pleidooi voor een ‘stadmakerscode’.

Vanaf 14.00 uur
– Right 2 Challenge
In gesprek met Ines Balkema (Gemeente Rotterdam) en Sander Hazevoet (R2C Schepenstraat). Over de ervaringen van Right 2 Challenge.

– Rotterdamse stadmakers
In gesprek met Arienne Boelens (ZOHO Citizens), Paul Becht (Van der Leeuwkring), Marco Stout (Initiatiefnemer Hoogkwartier en Winnaar Van der Leeuwprijs 2017). Over de manier waarop initiatieven zich verbinden met stadsontwikkeling en een aantrekkende markt.

– Stadmaken in internationaal verband
In gesprek met Hans Karssenberg (Stipo). De afgelopen jaren is Stipo zeer actief in het opbouwen van internationale netwerken, het uitdragen van de Nederlandse stadmakersprakijk en het halen van inspiratie uit het buitenland. Wat leren we van onder meer de reeks Metropolitan Field Trips, ‘City at Eye Level’, het re:Kreators netwerk en het European Placemaking Network?

Beeld: Marlies Lageweg

Hoe ziet het leven in een inclusieve stad eruit? Kunnen de harde en zachte infrastructuren van Rotterdam ingericht worden om de ambities, talenten en dromen van haar bewoners beter te benutten? Is dit een utopisch idee of zijn er manieren waarop we de stad kunnen hacken? Concrete Blossom gelooft in dat laatste. Op uitnodiging van AIR onderzoekt Concrete Blossom hoe creatieve ondernemers en jonge vernieuwers als stadmakers vanuit de grassroots de stad kunnen transformeren. Samen met partner Metro54 programmeert Concrete Blossom een serie kritische evenementen en online content waarbij deze onderwerpen centraal staan.

In de middag programmeert Concrete Blossom drie lezing- en debatprogramma’s in de grote zaal van de Schouwburg. Hierin gaan zij in op de vraag hoe een inclusief Rotterdam eruitziet en welke stappen zij, vanuit de creatieve sector, zelf kunnen nemen om verandering tot stand te brengen.

Rewriting the institution
In dit cluster gaan wij in op het herdefiniëren van instituten – onderwijs, kunst en cultuur, en de arbeidsmarkt – in relatie tot de fysieke omgeving. Welke rol kunnen instituten spelen bij de zoektocht naar een inclusieve samenleving?

Publieke ruimtes zoals scholen, ziekenhuizen en musea zijn bij uitstek plekken waar in- en uitsluitingsmechanismen gereproduceerd worden. We gaan in gesprek met vier (young) professionals die elk vernieuwers zijn in hun respectievelijke domeinen. Hoe gaan zij om met de wetmatigheden binnen de institutionele werelden waarin zij zich bevinden? Welke weerstand komen ze tegen in het bevragen van het instituut? Het panelgesprek wordt voorafgegaan door korte presentaties van de sprekers.

Dit programma wordt gehost door mensenrechtenadvocaat Nawal Mustafa.

• Introductie: Door schrijver Hélène Christelle.
• Presentatie: Halil Karaaslan legt aan de hand van praktijkvoorbeelden uit hoe hij als docent maatschappijleer het onderwijs inclusiever maakt.
• Presentatie: Schrijver en activist Simone Zeefuik vertelt wat de kansen en uitdagingen zijn in het dekoloniseren van musea. Door het bespreekbaar maken van onderliggende machtsstructuren wordt duidelijk hoezeer racisme verweven is in de huidige maatschappij en kunnen we onze culturele erfenis op kritische wijze aan de kaak stellen.
• Presentatie: Advocaat Ali Nasir legt uit hoe zijn praktijk bijdraagt aan een veilige leer- en werkomgeving voor biculturele young professionals.

Een gesprek over het verbeteren van plekken, plinten en routes in de Rotterdamse binnenstad, daar gaat het om bij het programma Places for People. Het programma koppelt tijdelijke interventies aan lange termijn ambities, het verbindt ‘gewoon doen’ aan grondige data-analyse en het ontleent zijn energie aan ‘samen stad maken’. De gemeente Rotterdam presenteert deze aanpak en deelt de lessen die geleerd werden in het werken aan het Hoogkwartier en het Grote Kerkplein. Tijdens deze sessie verbinden we die lessen aan de volgende opgaven voor de binnenstad en onderzoeken we hoe de Places for People aanpak productief gemaakt kan worden voor de volgende stap in het Hoogkwartier.

Marco Stout, winnaar Van der Leeuwprijs 2017, licht toe wat de Places for People aanpak heeft opgeleverd voor dit gebied. Ook reflecteert hij samen met zijn collega-stadmakers uit het Hoogkwartier op de volgende opgave, in bijzonder in relatie tot de transformatie van de expeditie hoven en het groen aan het Achterklooster. Wat is er nodig om vanuit experiment te komen tot permanente waarde voor dit wederopbouwgebied van nationaal cultuurhistorisch belang? En wat zijn belangrijke stappen voor het Hoogkwartier als een goed verbonden en aantrekkelijk woon- en werkomgeving in de binnenstad van Rotterdam?

Foto: Willem de Kam

Deze sessie verkent wat voor tempo en inrichting Rotterdam nodig heeft om aantrekkelijk én zorgzaam te zijn voor het groeiend aantal ouderen. In 2030 is bijna één op de vijf Rotterdammers ouder dan vijfenzestig jaar. Dat biedt veel potentie, want ouderen hebben een verhaal, zijn in toenemende mate energiek en zetten zich veelal in als vrijwilliger. Tegelijkertijd moet de stad een plek zijn voor mensen die het niet goed redden. Stedenbouwkundigen, wijkverpleegkundigen, geestelijk verzorgers, beleidsmakers en ontwerpers werken daarom in het atelier ‘Slow City’ samen aan de kaart én de agenda voor een iets langzamer Rotterdam. Op het Stadmakerscongres wordt het gesprek aangegaan over de volgende stap.

Foto: Claire Droppert

Hoe ziet het leven in een inclusieve stad eruit? Kunnen de harde en zachte infrastructuren van Rotterdam ingericht worden om de ambities, talenten en dromen van haar bewoners beter te benutten? Is dit een utopisch idee of zijn er manieren waarop we de stad kunnen hacken? Concrete Blossom gelooft in dat laatste. Op uitnodiging van AIR onderzoekt Concrete Blossom hoe creatieve ondernemers en jonge vernieuwers als stadmakers vanuit de grassroots de stad kunnen transformeren. Samen met partner Metro54 programmeert Concrete Blossom een serie kritische evenementen en online content waarbij deze onderwerpen centraal staan.

In de middag programmeert Concrete Blossom drie lezing- en debatprogramma’s in de grote zaal van de Schouwburg. Hierin gaan zij in op de vraag hoe een inclusief Rotterdam eruitziet en welke stappen zij, vanuit de creatieve sector, zelf kunnen nemen om verandering tot stand te brengen.

Blueprint: Who’s urban appropriation is this (Metro54)
Hoe kunnen DIY-cultuur, architectuur en community building bijdragen aan een inclusievere stad? Tijdens dit cluster reflecteren kunstenaar en curator Barby Asante, socioloog en fotografe Charlie Koolhaas en architect en onderzoeker Afaina de Jong op stedelijke toe-eigening. Met een gesproken column, lezing, en paneldiscussies met architecten en smaakmakers uit de urban arts & culture.

Op www.citylab010.nl ontmoeten initiatiefnemers met een hart voor Rotterdam en mensen met expertise, middelen en relevante netwerken elkaar. Ideeën delen heeft voordelen: je versterkt je plan, je betrekt andere Rotterdammers en je gaat nieuwe samenwerkingen aan in de stad. Dit maakt CityLab010 tot dé werkplaats voor de stad van morgen. Via CityLab010 kunnen initiatiefnemers ook in contact komen met financieringsbronnen voor de uitvoering van hun plannen. Denk aan banken, fondsen, crowdfunding of subsidies. Voor de uitvoering van plannen waar de stad beter van wordt, heeft de gemeente Rotterdam in 2017 ruim 3 miljoen euro beschikbaar.

Interactieve recycle-lessen met plastic afval op scholen, een servies gekleurd met Rotterdams fijnstof, 100 dagen verhoogde kijkpunten midden in karakteristieke straten en herbestemming van bunkers voor culturele doeleinden. Dit is slechts een kleine greep uit de ruim 50 plannen die dit jaar door CityLab010 mogelijk worden gemaakt. Op het stadmakerscongres kun je in gesprek gaan met deze stadsmakers die hun droom voor de stad waar gaan maken. Meer info op www.citylab010.nl.

Foto: Ossip van Duivenbode

Met een aantal inspirerende presentaties en inhoudelijke debatten onder leiding van Erna van Holland (directeur COB-WEB advies voor stedelijke vernieuwing en lector Gebiedsontwikkeling MUAD) verkent het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie de rol van ontwerp in de ruimtelijke ontwikkeling van de stad. Op welke manier kunnen ontwerpers bijdragen aan het verkennen en aanpakken van grote maatschappelijke opgaven? Welke onderzoeksmethodieken gebruiken zij, hoe worden stakeholders betrokken en hoe geven zij het proces vorm? Welke rol kunnen ontwerpers spelen in het verkennen van ruimtelijke en maatschappelijke scenario’s en beleidsopties?

In deze sessie van ‘Ontwerpen aan de stad’ staat ‘Slimme mobiliteit en de openbare ruimte’ centraal.

Programma

• De Zelfrijdende Stad, Driving Lab Rotterdam/Den Haag: De zelfrijdende auto gaat de stedelijke samenleving drastisch veranderen. Het onderzoek ‘De Zelfrijdende Stad’ gaat in op de manier waarop, en hoe daarmee om te gaan. Wat is het, wie gaat er gebruik van maken, en wat is het effect op het stedelijk weefsel en de openbare ruimte, bedrijven, openbaar vervoer, en op ons, de mensen? Door Bart Stoffels (Except integrated sustainability)
• Vrijstraat: Samen met de gemeente en de bewoners van Den Haag onderzoekt ontwerpbureau De Natuurlijke Stad de potentie van autodelen in de stad en voor de parkeerruimtes die met elke ingeleverde vergunning vrij komen. De pilot ‘Vrijstraat’ is een straat waar de gemeente de bewoners de vrijheid geeft zelf alternatieven (plek voor gedeelde mobiliteit, groenvoorziening, speelgelegenheid) voor de openbare ruimte te bedenken. Deze alternatieven zijn de input voor een herontwerp van de leefruimte in de straat. Door Walter DresscherDoor Walter Dresscher (De Natuurlijke Stad)
• Referent: Peter Volken Smidt (Ontwerper openbare ruimte- Gemeente Rotterdam)
• Debat: Slimmer en efficiënter organiseren van mobiliteit en goede ruimtelijke integratie kan bijdragen aan de leefbaarheid in de stad en biedt kansen voor meer duurzame verstedelijking. Iedereen heeft hier ideeën over, maar hoe zet je een volgende stap? Hoe agendeer je een opgave? Hoe betrek je stakeholders? Hoe kan deze opgave het beste worden vormgegeven? En wat is de rol van ontwerper daarbij?

Beeld: Except integrated sustainability

Waar liggen de Rotterdamse woningbouwlocaties van de toekomst? Op het Stadmakerscongres van 2016 presenteerde de gemeente het concept Toekomstverkenning Woningbouw. Een studie naar ruimte voor vijftigduizend nieuwe woningen in Rotterdam tot 2040. De gemeente deed de oproep aan stadmakers om deze verkenning verder te brengen en op zoek te gaan naar nieuwe woonmilieus die een ruimtelijk-economische kwaliteitsimpuls voor de stad betekenen. Aan de hand van twee inleidingen een gesprek over deze opgave:

– Inleiding: Summerschool Kralingse Zoom
Ector Hoogstad Architecten en Studio Hartzema gingen in een ‘Summerschool’ samen met hun studenten deze uitdaging aan en onderzochten de verdichtingsmogelijkheden van de A16 zone. Infrastructuur, extensief gebruikte sport en recreatiegebieden, onderwijs- en bedrijventerreinen én de gemeentegrens met het relatief dun bebouwde Capelle karakteriseren dit gebied. Daarnaast lonkt de nieuwe oeververbinding met Zuid en Feyenoord City. Welke zichtbare en onzichtbare grenzen bepalen deze verdichtingsopgave?

– Inleiding: Project Rotterdam
Jeroen Zuidgeest (MVRDV) en Jean Paul Hitipeuw (Urban Codes) studeerde met studenten van de Rotterdamse Academie van Bouwkunst op de Kaart van de Stad. Naast de woonopgave was ook het opschalen van de bestaande leefomgevings en de productiviteit, duurzaamheid en resilience van de stad hiervoor belangrijke context. Waarden die nauw samenhangen met de contouren van de nieuwe Rotterdamse Omgevingsvisie.

Een gesprek over het ruimtelijk samenspel tussen verschillende stedelijke functies, de afweging tussen belangrijke waarden voor een compact Rotterdam. En een impliciet pleidooi voor ontwerp en verbeeldingskracht in het stadmaken.

Inleidingen door: Joost Ector (Ector Hoogstad Architecten), Henk Hartzema (Studio Hartzema), Jeroen Zuidgeest (MVRDV), Jean Paul Hitipeuw (Urban Codes).

Referenten: wethouder Robert Simons (Leefbaar, Stedelijke ontwikkeling en integratie) en Hilde Blank (AM Concepts).

Foto: Nicoline Rodenburg

Rotterdam Zuid is rijk aan karakteristieke panden. Hoe kan de transformatie van deze panden functioneren als aanjager voor de ontwikkeling van buurten en voor Zuid? Veldacademie heeft de opdracht om hier met studenten onderzoek naar te doen. Zij brengen hiervoor eerst kansrijk vastgoed in kaart. Met deze inventarisatie als vertrekpunt gaan betrokken experts en stadmakers in gesprek. Aan welke uitdagingen en ambities voor Zuid kan de transformatie van karakteristieke panden bijdragen? En welke instrumenten heeft de stad om erop te sturen dat dit ook echt waarde toevoegt aan de wijk? Een stadmakersgesprek dat bijdraagt aan de inclusiviteit van Rotterdam.

Er zijn gevarieerde sprekers uitgenodigd: ontwikkelaars, Gemeente Rotterdam, NPRZ, Zuiderlingen en studenten.

Moderator: Francien van Westrenen, programmamaker Architectuur bij Stroom Den Haag.

Met een aantal inspirerende presentaties en inhoudelijke debatten onder leiding van Erna van Holland (directeur COB-WEB advies voor stedelijke vernieuwing en lector Gebiedsontwikkeling MUAD) verkent het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie de rol van ontwerp in de ruimtelijke ontwikkeling van de stad. Op welke manier kunnen ontwerpers bijdragen aan het verkennen en aanpakken van grote maatschappelijke opgaven? Welke onderzoeksmethodieken gebruiken zij, hoe worden stakeholders betrokken en hoe geven zij het proces vorm? Welke rol kunnen ontwerpers spelen in het verkennen van ruimtelijke en maatschappelijke scenario’s en beleidsopties?

In deze sessie van ‘Ontwerpen aan de stad’ staat ‘Vitale binnensteden’ centraal.

Programma

• PLAN B: In vergelijking met de grote steden beschikken middelgrote steden in Nederland in het algemeen over minder ontwikkelingsmogelijkheden, maar anderzijds spelen er vergelijkbare sociale problemen. Daarmee dreigt de middelgrote Nederlandse stad tussen wal en schip te vallen. Startend vanuit huidige lokale krachten, initiatieven en processen worden de kansen van drie verschillende steden middels een vergelijkend ontwerpend onderzoek in kaart gebracht. Onderzocht wordt hoe de vitaliteit en aanpasbaarheid van de stadscentra versterkt kan worden.Welke ruimtelijke toekomstscenario’s versterken de vitaliteit en aanpasbaarheid van middelgrote binnensteden? In hoeverre wordt de vitaliteit van het centrum (mede) bepaald door de (veranderende) positie van dat centrum in de regio? Welk instrumentarium kan worden ingezet om een impuls te geven aan lokale sociaal-ruimtelijke activiteiten? Door Marco Broekman (marco.broekman urbanism research architecture) en Floor Ziegler
• Voorbij de Winkelstraat: Steeds meer winkels, en waarschijnlijk in de toekomst ook collectieve voorzieningen en instellingen, sluiten hun deuren. De stedelijke centra raken daarmee hun vanzelfsprekende ontmoetingsplekken kwijt. Het bestaansrecht van winkels draait al lang niet meer om iets nodig hebben. Het gaat over beleving, over ontmoeten, over een leuke tijd hebben. Die plekken van beleving zijn echter ook elders te vinden en ze komen niet alleen vanuit de retail hoek…. en ze ontstaan ook op ander soort plekken dan voorheen. Dit gaat voorbij de winkelstraat. Wat zijn die nieuwe vormen van leisure en retail? Door Jasper Nijveldt (karres+brand) / Edwin Hans (Site UD)
• Referent: Paul Rutten (Creating 010 / Hogeschool Rotterdam)
• Debat: Hoe kunnen de stedelijke centra weer van betekenis worden voorzien? Hoe kan hun functionaliteit in tijden van crisis worden geborgd? Wat zijn de kansen als de centra meer ruimte zouden bieden aan maatschappelijk relevante functies? Hoe kunnen deze functies bijdragen aan het ‘beter’ functioneren van onze samenleving? Welke rol kunnen ontwerpers spelen in het verkennen van scenario’s en beleidsopties ter activering van binnensteden?  Welke andere partijen zijn daarbij nodig, hoe wordt samengewerkt?

Energietransitie als ruimtelijk en maatschappelijk project 

Met het Klimaatverdrag van Parijs ligt er een opdracht op de tafel van de wereldgemeenschap. De urgentie en doelen zijn helder; de vraag is niet langer óf we ons moeten aanpassen, maar hóe we dat kunnen doen. Hoe gaan we van ambities en doelstellingen naar werkelijk effectieve ruimtelijke én maatschappelijke transformatie? En omgekeerd: op welke manier tellen alle krachtige initiatieven die samen de stad maken op tot de grotere doelen?

Om antwoorden te vinden én te testen hebben de IABR en de gemeente Rotterdam samen het IABR–Atelier Rotterdam opgezet. Atelier Rotterdam is de komende drie jaar werkplaats en platform voor ontwerpend onderzoek. Doel is om concreet gestalte te geven aan de energietransitie als collectief en maatschappelijk project. Dit wordt samen met 3 wijken in Rotterdam onderzocht en getest. Het platform van IABR–2018 wordt ingezet voor debat en reflectie, op IABR–2020 zullen de eindresultaten worden gepresenteerd.

In deze sessie presenteert het IABR–Atelier Rotterdam zich aan het publiek en nodigt ze de stad uit om mee de opgaven scherp te stellen.

Programma

Deel 1 Introductie IABR–2018+2020–THE MISSING LINK en Atelier Rotterdam
Joachim Declerck (Curator IABR–2018+2020 en Ateliermeester Atelier Rotterdam)

Deel 2 Debat met gemeente, Rotterdamse praktijken en de zaal over de missing link tussen ambitieuze doelen en de veelheid aan initiatieven

In deze sessie onderzoekt Ruimtevolk de betekenis van de Omgevingsvisie voor het stadmaken en spiegelt het Rotterdamse traject aan dat van andere steden. De nieuwe omgevingswet verplicht elke gemeente om een strategische lange termijn visie op de fysieke leefomgeving te maken. De Omgevingsvisie moet besluitvorming sneller en eenvoudiger maken en tegelijkertijd ook meer integraal én participatief. Hoe vult Rotterdam deze opgave in? Wat kan de visie betekenen voor het stadmaken? Hoe kunnen de lessen uit stadlabs productief gemaakt worden voor ontwikkeling van de visie? En hoe daagt het uit tot een compacte, circulaire, productieve, gezonde en inclusieve stad? Een goed gesprek over stedelijke opgaven en de connectie tussen systeem en leefwereld.

Foto: Frank Hanswijk

Zijn gezinsappartementen de nieuwe norm voor stedelijk wonen? Een gesprek over kansen en (on)mogelijkheden voor binnenstedelijk wonen. Het wonen, werken en leven in een compacte stad is de voornaamste drijfveer van jonge ouders om in de stad te willen blijven wonen. Dit stelt Rotterdam voor een bijzondere bouwopgave: hoe kan de stad het moderne stadsgezin op een stedelijke manier huisvesten? Om dit te onderzoeken schreef Rotterdam in 2015 de Open Oproep Gezinsappartementen uit.

In deze sessie wordt er onderzocht welke lijnen te ontdekken zijn in de ruim 150 voorstellen die de gemeente ontving. Wat draagt bij aan een goed woonmilieu voor gezinnen en wat is er te leren over woontypologie? De gemeente vatte het samen in de publicatie ‘Eengezinsappartementen’. De publicatie wordt tijdens het Stadmakerscongres gepresenteerd, dit vormt de opmaat voor een goed gesprek tussen betrokken professionals en stadmakers.

Programma 

– Inleiding op de publicatie door Alex Jager (Jager Janssen Architecten)
– Ontvangst publicatie door architect Laurens Boodt en Caroline Vredebregt (AM), winnaars Open Oproep Gezingsappartementen.
– In gesprek met referenten Rosalie de Boer (BPD), Harmen van de Wal (Krill, auteur Privacy Script), Bernadette Janssen (BVR) en Maurice Boumans (Gemeente Rotterdam).

Deze sessie staat onder leiding van Willem Hein Schenk (De Zwarte Hond)

Foto: Claire Droppert

Met trots stelt AIR dit jaar Toni Griffin voor als internationale Guest Urban Critic. Sinds 2009 nodigt AIR namens de Van der Leeuwkring jaarlijks een internationale gast uit die de Rotterdamse praktijk en ontwikkeling vanuit ervaring en deskundigheid duidt, een spiegel voorhoudt en internationaal positioneert. Met Toni Griffin is er een ontwerper, planner en onderzoeker in ons midden met jarenlange ervaring in het verbinden van complexe stedelijke transformatieopgaven aan het dagelijks leven in hyperdiverse steden. Ontwerp, inclusiviteit en rechtvaardigheid zijn sleutelbegrippen in haar praktijk.

AIR vraagt Toni Griffin om enkele van de hoofdvragen van dit jaar te adresseren: Hoe ontwerpen we aan een inclusieve stad, hoe werken we aan een inclusieve en cultureel diverse stadmakerspraktijk en hoe kunnen we dit verankeren in de omgevingsvisie voor de stad?

Design for the Just City
Toni Griffin is oprichter van het bureau ‘Urban Planning and Design for the American City’ in New York, Verenigde Staten. Zij werkte onder meer als projectdirecteur aan ‘Detroit Future City’, het integrale raamwerk voor de revitalisatie van de stad Detroit. Griffin startte haar carrière als architect en later partner bij het befaamde bureau Skidmore, Owings & Merrill in haar geboortestad Chicago. Daarna werkte zij voor diverse Amerikaanse steden aan omgangrijke transformatieopgaven, zo was zij Director of Community Development voor de stad Newark en als bestuurslid werkzaam voor de Regional Plan Association van New York. Aan de Harvard Graduate School of Design geeft Toni Griffin leiding aan het ‘Just City Lab’. Het lab onderzoekt de definitie van ‘urban justice’ en de ‘just city’, en verkent de impact van ontwerp en planning op de veerkracht en inclusiviteit van steden, wijken en het publieke domein.

Dit programma is in het Engels.

Foto: Noah Kalina voor Architect Magazine

Gedurende de dag werken studenten met Veldacademie aan hun plannen voor een buurthuiskamer in Delft. Tijdens deze afsluitende sessie wordt het uiteindelijke ontwerp gepresenteerd aan de jury. Daarna start de verdere voorbereiding om het plan te realiseren. De buurthuiskamer is onderdeel van de transformatie van een voormalig verzorgingshuis in Delft tot woonruimte voor studenten, ouderen en economisch daklozen. Dit wordt uitgevoerd door stichting SHS Delft. Het ontwerp zal door de ontwerpers en de toekomstige bewoners gezamenlijk worden gerealiseerd. De jury, onder leiding van architect Ralf Pasel, reflecteert op de oogst en de betekenis van deze opgave.